ΠΡΩΤΟΓΟΝΗ ΕΠΟΧΗ:
Από τα πρώτα βήματα του ανθρώπου πάνω στη γη ξεκινάει ένας αδιάκοπος αγώνας με τη φύση για την εξασφάλιση τροφής, ένδυσης και στέγης. Μέσω της εργασίας του ο άνθρωπος διαμορφώνει το περιβάλλον του και ταυτόχρονα αλλάζει και ο ίδιος. Με μία έννοια αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα είναι η ποικιλία με την οποία καλύπτει τις ανάγκες του.
Η εργασία στην πρωτόγονη εποχή περιορίζεται στη συλλογή καρπών και αργότερα στο κυνήγι. Τα πρώτα εργαλεία που χρησιμοποίησε ήταν λίθινα, ξύλινα και κοκάλινα. Σε αυτή την πρώτη φάση η οργάνωση της κοινωνίας μοιάζει να είναι απλή. Οι άντρες ασχολούνται κυρίως με το κυνήγι ενώ οι γυναίκες συλλογή καρπών, που αναλογούσε στο 60 % των αναγκών της τροφής και κυρίως αυτή ήταν προβλέψιμη.
Ταξικοί διαχωρισμοί δεν υπήρχαν, δεν υπήρχαν αρχηγοί, γινόταν αναγνώριση ξεχωριστών ταλέντων και εμπειριών των μελών, υπήρχε συλλογική λήψη αποφάσεων, έλλειψη ιδιωτικής ζωής και ατομικής ιδιοκτησίας, καθώς για αυτήν την τελευταία δεν υπήρχε το έδαφος να επικρατήσει, έτσι ήταν ευκολότερη η διευθέτηση διαφωνιών και η ομάδα διακρινόταν από μια συλλογικότητα τόσο στη δίκαιη κατανομή τροφής όσο και στον καταμερισμό εργασίας.
Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από συνεχή μετανάστευση τόσο για λόγους αναζήτησης πλουσιότερων περιοχών για κυνήγι όσο και από την υπερβολική για τα δεδομένα της εποχής αύξηση του πληθυσμού. Το ότι το ανθρώπινο είδος κατάφερε να εποικήσει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη οφείλεται στην ικανότητά του για συλλογική εργασία.
ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ:
Οι άνθρωποι απέκτησαν ανθρώπινη υπόσταση όταν άρχισαν να μιλούν, να χρησιμοποιούν εργαλεία και τη φωτιά. Έτσι υπερτερούσαν από τα άλλα ζώα. Ωστόσο είχαν μια βασική ομοιότητα με αυτά. Παρέμεναν κυνηγοί εξαρτώμενοι έτσι (σαν τα ζώα) από τις διαθέσεις της φύσης.
Η κατάσταση αυτή άλλαξε σταδιακά στους αιώνες πριν το 10.000 π.Χ. όταν έγινε δυνατή η παραγωγή τροφής από τον ίδιο τον άνθρωπο. Η λεγόμενη εξημέρωση των άγριων ως τότε, φυτών καθώς και των ζώων ήταν καθοριστική προς την κατεύθυνση αυτή, η οποία σηματοδότησε την αρχή της γεωργικής επανάστασης.
Στο σημαντικό αυτό σημείο της ανθρώπινης ιστορίας η γεωργία επικράτησε ως η κύρια εργασία του ανθρώπου. Η πρώτοι γεωργοί μετανάστευαν διαρκώς με σκοπό την ανακάλυψη πιο έφορων εδαφών και έτσι δημιουργούνταν νέα χωριά και κοινότητες.
Στην αρχή η γεωργία ήταν μια απλή υπόθεση: φύτεμα, σκάλισμα, κλάδεμα. Το πότισμα ήταν υπόθεση της βροχής. Με το πέρασμα των χρόνων όμως, αφού αναγνωρίστηκε η αξία του νερού για την καλή γεωργική παραγωγή, δημιουργήθηκαν καλλιέργειες στις πεδιάδες γύρω από ποταμούς και έτσι εμφανίστηκαν τα πρώτα αρδευτικά έργα. Η εφεύρεση του αρότρου και η βοηθητική εξημέρωση των ζώων βοήθησαν στην αύξηση της γεωργικής παραγωγικής διαδικασίας.
Η γεωργία έτσι έγινε πολυπλοκότερη αλλά και πολύ ικανή εργασία για την παραγωγή μεγάλης ποικιλίας τροφής.
Από την γεωργική επανάσταση και μετά μεγάλη πρόοδο παρουσίασαν οι τέχνες όπως κεραμική, υφαντουργία και μεταλλουργία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο άνθρωπος πλέον με τις γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες μένει μόνιμα σε ένα μέρος αποβάλλοντας έτσι το φορτίο της συνεχής μεταφοράς εργαλείων από τόπο σε τόπο, κερδίζοντας ταυτόχρονα χρόνο για απασχόληση εξοπλίζοντας με τεχνικές κατασκευές τα μόνιμα νοικοκυριά του και τις ανάγκες που αυτά δημιουργούσαν.
Ιστορικά κάθε επανάσταση, σε θέματα τεχνογνωσίας συναρτήσει με την παραγωγή, είναι συνυφασμένη και με μια μετέπειτα κοινωνική επανάσταση.
Στην γεωργική επανάσταση άλλαξε τόσο ο αριθμός των ανθρώπων και η ισορροπία των ανθρώπινων φυλών αλλά μπήκε και ένα τέλος στις ίσες σχέσεις μεταξύ αντρών και γυναικών. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά η διαχωριστική γραμμή μεταξύ της «εσωτερικής» εργασίας των γυναικών και της «εξωτερικής» των ανδρών. Οι γυναίκες έκαναν κατά γενικότερη παραδοχή λιγότερης σημασίας εργασία και θεωρούνταν έτσι φύλλο «δεύτερης κατηγορίας». Παίρνοντας οι άντρες το μονοπώλιο στη γεωργία, στα πρώτα βιοτεχνικά επαγγέλματα καθώς και θέσεις εξουσίας στα νεοσύστατα κράτη.
Ο ερχομός της γεωργίας έβαλε τέρμα στις ίσες ανθρώπινες κοινωνικές σχέσεις που ίσχυαν την τροφοσυλλεκτική περίοδο. Για πρώτη φορά δημιουργήθηκαν πλούσιοι και φτωχοί εφόσον με τη βελτίωση της τότε γεωργικής τεχνολογίας κάποιοι είχαν πλεόνασμα παραγωγής.
Σύντομα το πλεόνασμα αυτό αφαιρέθηκε μέσω της φορολογίας αλλά οι φόροι χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν μια νέα ηγετική ομάδα «ειδικών». Αυτοί σχημάτισαν μια ανώτερη και κυρίαρχη κοινωνική τάξη, που ζούσε μέσα στην πολυτέλεια, χωρίς να συμμετέχει στην καλλιέργεια της γης. Για πρώτη φορά λοιπόν οι ανθρώπινες κοινωνίες έγιναν ταξικές. Αποτελούνταν από μια μικρή ελίτ στην κορυφή και από την μεγάλη μάζα στη βάση.
Στην εξέλιξη του αυτός ο τρόπος παραγωγής οδήγησε στην ανάπτυξη πολιτισμών στην ανακάλυψη της γραφής και άλλων σπουδαίων επιτευγμάτων αλλά ταυτόχρονα και στην όξυνση των ανισοτήτων, στην εμφάνιση της δουλοκτησίας και στους πρώτους πολέμους μεταξύ ανταγωνιστικών ομάδων. Σε όλο το γνωστό αρχαίο κόσμο έχουμε ευρεία χρήση της θεσμού (πλέον) της δουλείας, της βίας και της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Βέβαια θα πρέπει να επισημανθεί πως από τη στιγμή που εγκαθιδρύθηκε ο συγκεκριμένος τρόπος ζωής, με τα όποια πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του, κατέστησε ανέφικτη κυρίως λόγω εκρηκτικής αύξησης του πληθυσμού οποιαδήποτε απόπειρα για επιστροφή σε προηγούμενο τρόπο παραγωγής (για τους ίδιους λόγους είναι ουτοπικές οι ρομαντικές σκέψεις για επιστροφή σε προ-καπιταλιστικούς τρόπους παραγωγής σήμερα).
Το πέρασμα από την αρχαιότητα στον μεσαίωνα ακολουθεί και η διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας από τις πόλεις κράτη και τις σχέσεις δουλοκτήτη – δούλου στις φεουδαρχικές κοινωνίες και τις σχέσεις φεουδάρχη-ακτήμονα, ο πρώτος παραχωρεί εκτάσεις για καλλιέργεια και κάποια στοιχειώδη προστασία και ο δεύτερος είναι υποχρεωμένος να αποδίδει (επαχθείς ) φόρους από το προϊόν της παραγωγής του. Η σχέση υποτέλειας φτάνει ως το σημείο δικαιώματος ζωής ή θανάτου του πρώτου πάνω στο δεύτερο. Η τάξη των εμπόρων είναι εξαιρετικά
περιορισμένη εκείνη την περίοδο και σε αρκετές περιπτώσεις δεν απολαμβάνει κοινωνική καταξίωση, στην Ιαπωνία για παράδειγμα αν και οι έμποροι έχουν καλύτερο βιοτικό επίπεδο από αυτό των ακτημόνων στην κοινωνική ιεραρχία θεωρούνται κατώτεροι. Επί πλέον το καθεστώς των συντεχνιών ρύθμιζε για μακρό χρονικό διάστημα την άσκηση των επαγγελμάτων.
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ωστόσο από την εποχή της αναγέννησης (15ος αι) περίπου έχουμε νέα άνθηση του εμπορίου και συνακόλουθη αύξηση της τάξης των εμπόρων και ταυτόχρονα πύκνωση του πληθυσμού των πόλεων. Θα χρειαστεί να περάσουν 3 αιώνες ακόμα για ένα ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Την εποχή του ατμού και της βιομηχανικής επανάστασης έχουμε την δημιουργία των πρώτων εργοστασίων (στην Αγγλία αρχικά ) και την ανάδειξη μιας δυναμικής αστικής τάξης που δε θα αργήσει να διεκδικήσει αλλού με ηπιότερους τρόπους αλλού με σκληρότερους τον έλεγχο από την παραδοσιακή αριστοκρατία ολόκληρης της κοινωνίας. Ταυτόχρονα έχουμε και την εμφάνιση μιας νέας τάξης, της εργατικής που δεν κατέχει τίποτα (προλετάριοι) και που για να επιβιώσει είναι υποχρεωμένη να πουλά την εργατική της δύναμη (σε συνθήκες αθλιότερες και από αυτές των ακτημόνων). Όσο επεκτείνεται ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής τόσο μεγαλώνει και το μέγεθος της εργατικής τάξης.
Ολόκληροι πληθυσμοί μεταναστεύουν από την ύπαιθρο προς τις πόλεις ψάχνοντας για δουλειά σε κάποιο εργοστάσιο. Οι συνθήκες εργασίας είναι τραγικές: ατέλειωτες ώρες εργασίας, έλλειψη στοιχειωδών κανόνων υγιεινής, παντελής απουσία ασφάλισης ή περίθαλψης, παιδική εργασία. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εξάπλωση λοιμών, την μεγάλη θνησιμότητα, την απόλυτη εξαθλίωση της εργατικής τάξης. Στο νέο σύστημα η ικανότητα για εργασία γίνεται εμπόρευμα η τιμή του οποίου καθορίζεται ανταγωνιστικά. Ο εργάτης έχει να επιλέξει ανάμεσα στο να πουλήσει την εργατική του δύναμη ή να πεινάσει καθώς σε αντίθεση με τους αγρότες ή τους τεχνίτες του ύστερου μεσαίωνα έχει χάσει την άμεση πρόσβαση στα μέσα εξασφάλισης της επιβίωσής του. Επίσης ο καταμερισμός εργασίας και η επαγγελματική εξειδίκευση μεγαλώνουν σε βαθμό ασύλληπτο για άλλες εποχές, αν στην εποχή του ο Όμηρος απαριθμεί 4 επαγγέλματα (ξύλο, μέταλλα, δέρμα, άργιλο) και την εποχή του Καρλομάγνου ήταν γνωστές 12 ειδικότητες τώρα ο εργάτης μπορεί να απασχολείται αποκλειστικά μπροστά από μια μηχανή χωρίς ποτέ να μπορεί να απολαύσει ολοκληρωμένο το αποτέλεσμα της εργασίας του.
Στην προσπάθεια τους να ανταπεξέλθουν και να προστατευτούν οι εργάτες ανέπτυξαν σύντομα ένα ομαδικό πνεύμα πειθαρχίας και μαχητικότητας, άρχισαν να οργανώνονται σε συλλόγους (πρόδρομους των σημερινών συνδικάτων) και να διαπραγματεύονται καλύτερες συνθήκες εργασίας και αμοιβής, προσφεύγοντας και σε απεργία αν χρειάζονταν.
Φυσικό επακόλουθο της αλλαγής τρόπου παραγωγής είναι ένας ραγδαίος κοινωνικός μετασχηματισμός και σφοδρές παράλληλα ταξικές συγκρούσεις. Κορυφαίο γεγονός ήταν το ξέσπασμα της Γαλλικής επανάστασης το 1789. Σ’ αυτό το θυελλώδη ξεσηκωμό μπορεί οι «αβράκωτοι» (απόκληροι) του Παρισιού να αποτελούν τον ατμό της επανάστασης που θα εισβάλει καυτός και θα κονιορτοποιήσει τις φυλακές της Βαστίλης – μισητό σύμβολο καταπίεσης – το «πιστόνι» που τον κατευθύνει όμως είναι η σχετικά νεόκοπη αστική τάξη που διεκδικεί αποφασιστικά την εξουσία από την παραδοσιακή αριστοκρατία. Μπορεί η έκρυθμη περίοδος που ακολούθησε να άνοιξε το δρόμο στον Ναπολέοντα και στην προσωρινή εγκαθίδρυση μιας νέας μοναρχίας ωστόσο μετά την επανάσταση τίποτα πια δε θα είναι ίδιο όπως παλιά. Το τέλος στη λαιμητόμο του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ και της συζύγου του Μαρίας Αντουανέτας αποτέλεσε ένα ηχηρό μήνυμα για όλους τους γνωστούς μονάρχες της εποχής. Κανείς τους πλέον δε θα νιώθει σίγουρος για το κεφάλι στους ώμους του και δε θα έχει την ίδια προθυμία και αυτοπεποίθηση να κυβερνάει ελέω Θεού.
Στους αιώνες που ακολούθησαν ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής επικράτησε σε παγκόσμιο επίπεδο. Λόγω μάλιστα των σύγχρονων αναγκών δίπλα στη βιομηχανική εργατική τάξη προστέθηκαν εκατομμύρια άνθρωποι που εργάζονται στις υπηρεσίες (υγεία, εκπαίδευση, οδηγοί σε μέσα μαζικής μεταφοράς, υπάλληλοι σε τράπεζες κ.τ.λ.). Παράλληλα εργατικά δικαιώματα αποκτήθηκαν με σκληρούς αγώνες, θυσίες και αίμα.
Στον 20ο αιώνα με την συνδυασμένη αλλά και ανισομερή ανάπτυξη σε διεθνές επίπεδο της οικονομίας έχουμε την εμφάνιση μιας τραγικής αντίφασης. Για πρώτη φορά η ανθρωπότητα είναι σε θέση να παράγει τόσο πλούτο που να ικανοποιήσει τις βασικές ανάγκες όλου του πληθυσμού της γης σε τροφή, υγεία, μόρφωση, ένδυση. Όμως αντί γι αυτό λόγω ανταγωνιστικών συμφερόντων των κεφαλαιοκρατών είχαμε δύο παγκόσμιους πολέμους και εκατοντάδες μικρότερους, λοιμούς φασισμούς και την απειλή ενός πυρηνικού ολοκαυτώματος λόγω της διαμάχης των δύο μεγάλων ιμπεριαλιστικών υπερδυνάμεων Η.Π.Α και πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Επιπρόσθετα αξίζει να αναφερθεί πως ο παραλογισμός στο καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής είναι πως οι κρίσεις δεν οφείλονται πλέον σε φυσικές καταστροφές και έλλειψη σε αγαθά αλλά σε υπερπαραγωγή αυτών των αγαθών. Με πιο απλά λόγια στην Αφρική εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από πείνα τη στιγμή που εκατοντάδες χιλιάδες τόνοι τροφίμων φυλάγονται σε κάποιες αποθήκες μέχρι να ανέβουν οι τιμές. Όπως επίσης εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από ασθένειες σε όλο τον κόσμο ενώ οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες πατεντάρουν τα φάρμακα με σκοπό τη μεγιστοποίηση του κέρδους.
Στον αντίποδα όλων αυτών οι λαοί προσπάθησαν σε όλο τον 20ο αιώνα να δώσουν τη δική τους απάντηση και να φτιάξουν ένα πιο δίκαιο κόσμο με αγώνες, αντίσταση και επαναστάσεις. Το παράδειγμα της Οκτωβριανής επανάστασης στη Ρωσία το 1917 γέννησε ελπίδες στις καρδιές των εργατών σε όλο τον κόσμο καθώς υπήρξε η πρώτη νικηφόρα εργατική επανάσταση. Σε αυτήν ο απλός κόσμος εισβάλει στο προσκήνιο της ιστορίας για να διεκδικήσει για πρώτη φορά την εξουσία όχι για λογαριασμό κάποιων άλλων αλλά για τον ίδιο του τον εαυτό. Τα συνθήματα «όλη η εξουσία στα εργατικά συμβούλια» και το «οι νοικοκυρές στην κυβέρνηση» είναι χαρακτηριστικά της περιόδου. Όμως η προσπάθεια ριζώματος της δημοκρατίας στη σφαίρα της παραγωγής παρέμεινε ανολοκλήρωτη.
Έτσι η δημιουργία ενός δικαιότερου κόσμου όπου ο άνθρωπος θα αναγνωρίζει την εργασία ως δημιουργικό κομμάτι της ζωής του και όχι ως μιας θυσίας της ζωής του αποτελεί καθήκον του παρόντος και όραμα του μέλλοντος.
ΠΗΓΗ:
• Ιστορία-Τέχνες-Πολιτισμός.wordpress.com | Τίτλος πρωτότυπου άρθρου: “ΜΙΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΙΣ”
• Ορθογραφική διόρθωση: Χ. Κυριακόπουλος
Βιβλιογραφία Δ. Κωνσταντίνου
• Παγκόσμια ιστορία – Time life books
• Η ιστορία του ανθρώπινου γένους/ Λ. Σταυριανός
• Οι επαναστατικές ιδέες του Μαρξ / Α. Καλίνικος
• Η οικονομία του τρελοκομείου/ Κ. Χάρμαν
• Εγκυκλοπαίδεια – Πάπυρος Larousse Britannica
«Ε5 ΕΛΕΥΣΙΣ ΕΝΩΜΕΝΩΝ ΕΛΕΦΘΕΡΩΝ ΕΝΕΡΓΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ»
YouTube – Channel: EN NEA – WEB TV
ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ ΕΥΡΩΒΟΥΛΕΥΤΕΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ:
